بررسی روابط و تنوع درون گونه‌‌ای‌ Hordeum vulgare L. (جو زراعی و خودرو) در ایران با استفاده از داده‌های سیتولوژی

جو زراعی و جو خودرو به عنوان دو زیرگونه از گونه Hordeum vulgare L.، جزو خزانه وراثتی اولیه برای جنس Hordeum در نظر گرفته شده‌اند. جو خودرو تاکسون اجدادی جو زراعی محسوب می‌شود که خود، محصول زراعی مهمی در سطح جهان است و از نظر اقتصادی مهم‌ترین محصول بعد از گندم به شمار می‌رود. مطالعات کاریوتیپی در 30 جمعیت متعلق به گونه H. vulgare به منظور تعیین روابط خویشاوندی و تنوع بین جمعیتی انجام گرفت. بر اساس پارامترهای ارزیابی شده، جمعیتی متعلق به جو خودرو (زیرگونه spontaneum) از غرب کشور متقارن‌ترین کاریوتیپ و جمعیتی دیگر متعلق به زیرگونه زراعی (vulgare) از شمال غرب کشور نامتقارن‌ترین کاریوتیپ را نشان داد. با توجه به اینکه کاریوتیپ‌های متقارن ابتدایی‌تر از کاریوتیپ‌های نامتفارن هستند، جمعیت‌های متعلق به جو خودرو از غرب کشور، با متقارن‌ترین کاریوتیپ نسبت به جمعیت‌های جو زراعی سایر مناطق ایران ابتدایی‌تر در نظر گرفته می‌شوند. بر اساس نتایج این مطالعه، ضریب تنوع‌پذیری طولی کروموزوم در زیرگونه spontaneum بیشتر از زیرگونه vulgare است. بنابراین، جمعیت‌های متعلق به زیرگونه spontaneum نسبت به زیرگونه vulgare از نظر تکاملی قدیمی‌تر و متنوع‌تر بوده که می‌تواند با سازگاری به شرایط متنوع محیطی مرتبط باشد. نتایج این بررسی پیشنهاد می‌کند که بررسی تقارن کاریوتیپی می‌تواند ابزار مفیدی برای تعیین روابط خویشاوندی و تنوع جمعیتی در جو محسوب شود.